Özet:
Diyabetik damar hastalığı damarların şeker hastalığına (diyabetes mellitus) bağlı nedenlerle kalınlaşması, daralması ve tıkanmasıdır. Bu nedenle şeker hastalarında inme 5 kat, koroner damar hastalığı 2-4 kat ve damar hastalığı ise 5 kat daha fazla görülmektedir. Bacak damarları önemli oranda etkilenir ve şeker hastalarında iyileşmeyen ayak yaralarına ve sonunda da ayak yada bacağın kaybına yol açabilir. Tedavide öncelikle şeker hastalığındaki yüksek kan şeker düzeyinin normale yaklaştırılması, yaranın özenli ve dikkatli bakımı gereklidir. Bu durumda çoğu kez bir çok damar ameliyatı tekniği olakla beraber gerektiğinde ayak damarlarına kadar bypass ameliyatları yapılmalıdır.
Daha fazla bilgi:
Şeker hastalığı kan şekeri olan glukozu dengede tutmaya yarayan insülin hormonunun eksikliği yada bozukluğu nedeni ile kanda aşırı miktarda fazla glukoz olmasıdır. Genelde şeker hastalığının iki çeşiti vardır. Tip I şeker hastalığında insülin eksikliği, tip II şeker hastalığında ise üretilen insülin etkisizliği söz konusudur. Kanda glukozun aşırı yüksekliği bir çok organ ve dokuda hasara yol açar. Diyabetik damar hastalığı damarların şeker hastalığına (diyabetes mellitus) bağlı nedenlerle kalınlaşması, daralması ve tıkanmasıdır. Bu nedenle şeker hastalarında inme 5 kat, koroner damar hastalığı 2-4 kat ve damar hastalığı ise 5 kat daha fazla görülmektedir.
Şeker hastalarında damarlarda hastalık özellikle gözde retinasında, böbrek damarlarında ve ateroskleroz yani damar sertliği şeklinde başta kalbi besleyen koroner damarlar, kol ve bacaklardaki atar damarlar olmak üzere bütün atar damarlar etkilenir.
Belirtiler:
- Şeker hastalığında görülen başlıca belirtiler:
- Sık sık idrara çıkma,
- Bulantı ve kusma,
- Deride kaşıntı,
- Susama hissi,
- Açlık,
- Zor iyileşen ve sık tekrarlayan enfeksiyonlar,
- Halsizlik,
- Kilo kaybı
- Şeker hastalığı yerleştikten sonra yan etkilerine bağlı belirtiler görürülür:
- Bulanık görme,
- Görüntüde sinek uçuşmaları
- Yüzde ve uzuvlarda şişme,
- El ve ayaklarda dokunma ve ağrı duyusunun kaybı
- Ayakta yaralar
- Hipertansiyon,
- Bacaklarda yürüme ağrısı,
- Göğüs ağrısı
Nedenleri ve Risk Faktörleri:
Şeker hastalığı hakkında yapılan onca çalışmaya rağmen, şeker hastalığının nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Tip 1 şeker hastalığı çocuklukta başlar, tip II şeker hastalığı ise daha çok kilolu erişkinlerde görülür.Şeker hastalarındaki şeker hastalığının süresi uzadıkça, kan şekerinin yeterince kontrol edilemedikçe, hipertansiyon, şişmanlık ve sigara varsa damar hastalıkları çok daha sık görülür.
Tanı:
Şeker hastalığının tanısı en az sekiz saatlik açlık sonrasında kan şekeri (glukoz) ölçülmesi ile konur. Açlık kan şekerinin 110 mg/dl nin üzerinde olması şeker hastalığını düşündürür. Ayrıca diyabetik damar hastalıklarının tanısı göz için oftalmoskopik inceleme, fluoresan anjiografi, böbrekler için idrar tahlili, bacak damar hastalığının tanısı için dubleks veya renkli Doppler ultrasonografi gerekebilir. Şeker hastalarında damar hastalığı tanısını koymak bir damar cerrahı için kolaydır. Ancak damar hastalığının şiddetini değerlendirmek için ayak yada ayak parmaklarının kan basıncını ölçmek gerekebilir.Ancak damar tıkanıklığının yerinin ver derecesinin belirlenmesi gerektiğinde en basit test doppler ultrasonografisidir.
Girişim planlanırken ise genellikle anjiografi, manyetik rezonans anjiografi yada bilgisayarlı tomografik anjiografi gerekebilir.
Şeker hastalarında damar hastalıklarına özellikle ateroskleroza sık rastlanılmaktadır. Bu damar hastalıkları tüm vücutta ve organ damarlarında oldukça yaygındır. Ancak bacak damarları önemli oranda etkilenir ve şeker hastalarında iyileşmeyen ayak yaralarına ve sonunda da ayak yada bacağın kaybına yol açabilir. Ayak ve bacak yaraları şeker hastaları için oldukça önemli bir sorundur. Sıklıkla ayakta parmaklarda, topukta ve tarak kemikleri üzerinde önce basit nedenlerle başlayan yaralar, haftalarca veya aylarca iyileşmez. Bu iyileşmeyen yaralar iltihaplandığında ise çoğu kez önü alınamayan ve hızla yayılan enfeksiyonlara yol açar. Gerek bu enfeksiyonlar gerekse yetersiz müdahale ile oluşturulmuş olan yaralar örneğin küçük kangren yada yaralar nedeni ile kesilen parmakların olduğu yaralar sonucunda ayak ve bacak canlılığı tehlikeye girebilir.
Tedavi:
Öncelikle şeker hastalığındaki yüksek kan şeker düzeyinin normale yaklaştırılması gereklidir ve bu başta insülin olmak üzere çeşitli ilaçlarla sağlanır.Hipertansiyonu düzeltecek ilaçlar kullanılır
Kandaki yüksek lipid ve kolesterolü normale çekecek tedaviler uygulanır
Başta Aspirin olmak üzere pıhtılaşmayı zayıflatacak ilaçlar kullanılır
Bunun yanında yaranın özenli ve dikkatli bakımı gereklidir. Yara bakımında bir çok yöntem vardır ve bakım uzman kişilerce yapılmalıdır. Eğer damar hastalığı var ise bu durum düzeltilmeden hiçbir şekilde parmak, ayak kesilmemeli ve yaralara müdahalede bulunulmamalıdır.
Eğer ayaklarda yara var ve damar hastalığı da var ise damar ameliyatları gerekebilir. Damar hastalığı yada ayağa giden kan akımı düzeltilmeden yaranın iyileşmesi mümkün değildir. Buna karşın hastaların önemli bir bölümü yaranın pansumanı, küçük cerrahi girişimler, çeşitli ilaç tedavileri veya hiperbarik oksijen tedavisi gibi yöntemlerle vakit kaybederler. Bu yöntemlerin hiç birinin ayağa kan akımını artırıcı bypass yada anjioplastiye üstün olduğu kanıtlanamamıştır. Bu nedenle damar hastalığı olan diyabetik hastaların öncelikle damar hastalığını tedavisi gereklidir.
Girişim kararı hastanın genel sağlık durumuna göre verilmelidir. Mümkün olduğunca hasta açısından daha kolay kaldırılabilir girişimler örneğin anjiplasti yada stentleme birinci planda tercih edilir. Eğer bu yöntemle tedavi mümkün değilde, o zaman tıkanıklığın yerine göre bypass cerrahisi gerekebilir. Örneğin aorta yada iliak arterler tıkalı ise aortadan kasıktaki femoral atardamarlara bypass yapılır.
Eğer tıkalı olan damar uyluktaki femoral atardamar ise bu durumda kasıktan diz arkasına femoropopliteal bypass gerekebilir.
Ancak çoğu kez şeker hastalarında dizin daha da ilerisindeki damarlar tıkalıdır. Bu durumlarda ise ayak damarlarına yapılacak olan bypass ameliyatları, hastanın ayağını yada bacağını kurtaracak yegane seçenektir.
Distal bypass
Tıkalı olan damarlar balon anjioplasti ve stent ile tedavi edilebilmekle beraber, şeker hastalığında çoğu kez ayak damarlarına kadar bypass ameliyatları gerekebilir.
Yaşam şeklindeki değişiklikler:
Şeker hastalarında gelişebilecek yan etkilerin engellenmesi için ilaç yada ameliyat tedavilerine ek olarak yaşam tarzında da bazı değişiklikler gereklidir. Bunlar:
- Sigaranın kesilmesi
- Yağsız gıdaların yenmesi,
- Fazla kiloların verilmesi,
- Egzersiz
- Ayak bakımı
Şeker hastalarının çoğunda duyu kaybı nedeni ile ayaklarındaki küçük yaralanmaları fark edemezler ve bu yaralar giderek büyür ve enfekte hale gelerek tedavisi giderek zorlaşır. Bu nedenle şeker hastaları her gün ayaklarını muayene etmeleri, ılık su ile yıkayıp, kuruladıktan sonra yumuşatıcı kremler kullanmalıdırlar. Ayakkabılar normalden yarım numara daha büyük ve geniş taraklı olmalıdır. Her türlü yaralanma yada yaraların varlığında doktora mutlak danışılmalıdır.